8 Kasım 2001
Nasıl Bir Enerji Kurulu Oluşturuldu?
Prof. Dr. Mustafa Özcan ÜLTANIR
Geçen hafta Perşembe sabahı, belki de siz bu köşedeki makalemi okurken, biz TÜSİAD heyeti olarak Enerji Bakanı Çakan’ı ziyaret ediyorduk. Bakan’ın ilk sözü, “Kurulu kurduk” oldu. Resmen açıklanmamıştı, ama biz daha önceden biliyorduk. Partilerin siyasi çekişmeleri ile son ana kadar ekleme ve çıkarmalarını da. Bakan Çakan, listeyi kendinin hazırladığını, bir sorum üzerine Başkanı, Başbakan Ecevit’in seçtiğini söylüyordu. Şu garip işe bakın, ertesi gün yani Cuma günü Resmî Gazete’de yayınlanan atama kararında, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanı Vekili diye R.K. Yücelen imzası vardı. Her şeyi hazırlayan Bakanın yedi kişilik kurulun atama kararına imza atamamış olması ne kadar üzücü değil mi?
Kurul kesinleşip Bakanlar Kurulu kararı Çankaya’ya imzaya gönderilince, Kurul’un iki değerli üyesi ile telefonla konuşmuştum. Hayırlı olsun ve Kurulu nasıl buluyorsunuz diye. İkisinin de benden bir ricası oldu. “Hocam hemen olumsuz görme, özel sektör içinden çıkmadı, ama özel sektöre karşı değil” gibi laflar ettiler. Kurula karşı bir ön yargım yok, içinde yer alan gerçekten değerli dostlarım var. Yine de bir gazete yazarı ve üstelik hoca olarak, okurlarıma değerlendirmek boynumun borcu. Sevgili dostlarım anlayışla karşılayacaklardır.
Nasıl bir Kurul’dan önce, Bakan Çakan ile görüşmemize dönelim. Bakan, TÜSİAD’ın 7 kişilik heyetinin önünde ilginç bir açıklama yaptı. Bir arkadaşımıza dönerek, “İşte kendisi burada, kendisine Kurul üyeliği teklif ettim, çok istedim, kabul etmedi” dedi. Bakan Çakan’ın bilmediği bir şey vardı, yöntem. Özel sektör temsilcisini öyle Bakan seçemez. Özel sektör temsilcisi, kuruluşlardan resmen aday istenerek seçilir. Yoksa, atanan kişi özel sektörün değil, Bakan’ın temsilcisi olur. Kurulun üyelerinin çoğu böyle atandı ise, Amerika’daki bir Türk enerji uzmanı arkadaşımın dediği gibi, “Kurulun icabına bakılmış anlaşılan”.
Kurul konusunda, nereden nereye geldiğimize bakalım. Temmuz 1998, görüş için kuruluşlara gönderilen ilk kanun taslağının 16. maddesi. Düşünülen üç kişilik Kurul. TOBB, Üniversitelerarası Kurul ve Yargıtay tarafından gösterilecek ikişer aday arasından, Kurul Başkanı da dahil olmak üzere Cumhurbaşkanınca seçilecek. Sonraki atamalarda Kurul kendisi de iki aday gösterecek. Nedendir bilinmez, bu taslak gömüldü gitti. Ardından, Dünya Bankası’nın yeniden hazırlattığı, 4628 sayılı kanuna temel olan taslaklar dizisi başladı.
Eylül 1999, Deloitte & Touche tarafından hazırlanan “LawRev99092TUR” kotlu yeni taslağın VII. Bölümü. Kurul beş üyeden oluşacak ve Yargıtay, Danıştay, Enerji Bakanlığı, TOBB, Üniversitelerarası Kurul tarafından gösterilecek ikişer adaydan Cumhurbaşkanınca (veya Bakanlar Kurulunca) seçilecek birer üye ile 5 yıl için atanacak. Başkan ve Başkan Yardımcısı da ayni makamca seçilip atanacak. Ancak, Başkan Enerji Bakanlığı adayları arasından belirlenecek.
Ağustos 2000 tarihli ve “Gizli” kayıtlı nihai taslağın 23’üncü maddesi. Kurul, biri Başkan biri Başkan Vekili olmak üzere altı yıl için atanacak, yedi üyeden oluşacak. İki üyesi Kurul’un (başlangıçta Enerji Bakanlığı) ve iki üyesi de Enerji Bakanlığı’nın göstereceği dörder aday arasından, birer üye ise Danıştay, Rekabet Kurumu ve TOBB tarafından gösterilecek ikişer aday arasından, Bakanlar Kurulunca seçilip atanacak. Ardından yeni nihai taslaklar da çıktı
14.12.2000 tarihinde TBMM Başkanlığı’na gönderilen Başbakan Ecevit imzalı tasarıda, bu yapı korundu. Şubat 2001’de komisyondan geçen tasarının 5’inci maddesinde ise, kuruluşların kontenjanları kaldırıldı, belli meslek dallarında en az dört yıllık yüksek öğrenim görmüş kişilerden, Başkan ve İkinci Başkanı dahil yedi kişinin altı yıl için seçilmesi konusunda Bakanlar Kurulu’na yetki verildi. Böylece 20.2.2000 tarihinde yasalaştı, 3 Mart 2001 tarihinde yürürlüğe girdi. 18.4.2001 tarihli Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nun 14’üncü maddesi ile adı “Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu”na dönüştürüldü, görevi arttı, ama yapısı değişmedi.
Yasal olarak 3 Haziran 2001 tarihine kadar atanması gereken Kurul, 151 günlük gecikmeyle atandı. Atanan Kurul bürokratik. İki akademisyen dışında, biri Enerji Bakanlığı’ndan, diğerleri ilgili ilgisiz öteki kuruluşlardan beş bürokrat ile oluşturulmuş. Yatırım yapmış, elini taşın altına sokmuş bir kişi yok. Ancak, “Böyle bir kanuna ne gerek var” diyen kişi var. Kurula bir not verilirse; enerji teknolojisi, enerji ekonomisi, enerji politikası, enerji hukuku ve enerji yatırımları açısından mesleğinde temayüz etme koşulunu da göz önüne alarak, geçer not vermek zor. Bakalım sektöre yatırım çekme başarısı ile notunu yükseltebilir mi?
Kurul’un Enerji Bakanlığı’ndan üst düzeyde olması gerekirdi, oysa altında kaldı. Şimdilik Bakanlığın ilişkili kuruluşu, ilgili ya da bağlı kuruluşa dönüşmesin de. Kısaca adlandırıldığı gibi, Enerji Üst Kurulu değil, Alt Kurulu. Bakan Çakan’ın övündüğü, Zonguldak Belediyesi katırlarının özelleştirilmesi kadar, elektrik piyasasını özelleştirilmesi kolay değil. Kurul benim hoşuma gitmedi. Dünya Bankası Türkiye Temsilcisi Ajay Chhibber beğendi mi acaba?
