25 Aralık 2003
Kurul’a Yeni Atamalar Sorunu
Prof. Dr. Mustafa Özcan ÜLTANIR
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) değişiklik eşiğinde. 7 kişilik Kurul’un, kura ile görev süresi dolan 2 üyesi ayrıldı, yerlerine seçilen üyeler de belli oldu. Petrol Piyasası Kanunu ile de Kurul’un üye sayısı 9’a çıkarıldı. Böylece 4 yeni üye ataması gündeme gelmişti. Kurul’a yüzde 40’ın üzerinde taze kan enjekte edileceğine göre, Kurul’un bürokratik niteliği değiştirilebilirdi. Enerji Bakanlığı ile EPDK’nın pek de gizlenmeyen şeker renk ilişkileri nedeniyle, atamaların ne getireceği merak konusu. Hükümetin kendi enerji politikasının uygulanması açısından, Kurul’a yeni bir nitelik kazandırmak isteyeceği kuşkusuz. Yasalar iktidara bu hakkı veriyor.
2001 yılında 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile 7 kişilik Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu kurulmuştu. Yine 2001’de 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu ile yapısı aynen korunarak, adı Enerji Piyasası Kurulu diye değiştirilmişti. Doğalgaz için ayrı Kurul ya da Elektrik Piyasası Kurulu’na doğalgaz uzmanı iki üye eklenmesi istenmişti, ama olamamıştı. 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu çıkarılırken, üye sayısı 9’a yükseltildi. Eklenen iki üyenin, iki yıllık kuraya katılmayacak olması, bunlara ayrıcalıklı, sanki asil üyelik statüsü tanındığını gösteriyor. Oysa, sadece 6 yıl için atanan EPDK Başkanı kura çekmiyordu. Şimdi 6 yıl için atanacak bu ek iki üye, bugünkü EPDK Başkanı Günay’dan sonra da Kurul’da kalacak kişiler.
4628 Sayılı Kanun’un geçici 2’nci maddesi uyarınca, görev süresi dolan iki üyenin belirlenmesi için yapılan kura çekiminde, Kurul İkinci Başkanı ve bir akademisyen üyesi ayrıldı. Her ikisinin de sektörü tanıması, konuları bilmesi, tartışmalarda gerekli karşı görüşleri oluşturduklarının bilinmesi, sonuca “hayret” dedirtiyordu. Ancak, noter huzurundaki kura çekiminde yüzde 6,7’lik ihtimal gerçekleşmişti işte. İsteseler belki EPDK’da üst düzey danışmanlık kadrolarına atanabilirlerdi, oysa biri üniversitesine dönmeyi, biri emekliliği tercih ediverdi. Önceki gün onların yerine iki yeni bürokratın geleceği kesinleşti.
Elektrik piyasası 8-10 milyar dolar, doğalgaz piyasası 4-5 milyar dolar, petrol piyasası ise 27-30 milyar dolar yıllık ciroya sahip. EPDK artık devasa piyasaya bakacak. Devasa piyasayı denetlemek için, Bakanlar Kurulu’nca çıkarılacak yönetmelikle Kurum’un teşkilatlanmasının yeniden yapılacağı da kanun hükmüne bağlandı. Aslında yapılması gereken Petrol Piyasası için ayrı bir Kurul oluşturmaktı. Şimdi, LPG Piyasası Kanunu geliyor. Yenilenebilir Enerjiler Kanunu gelecek. 1-2 üye de onlar için mi eklenecek? Bizce üst düzeyde bir Genel Enerji Kurulu kurulmalı, alt düzeyde Elektrik ve Doğalgaz, Petrol ve LPG, Su ve Yenilenebilir Enerjiler Alt Kurulları oluşturulmalı idi. Köklü bir düzenlemeye gidilmeyişin sıkıntıları gelecekte yaşanacaktır.
Kurul kurulmazdan önce de, sonra da üyelerinin çoğunlukla özel sektörden seçilmesini hep savunduk. İki ay önce “Enerji Piyasasının Serbestleştirilmesi” toplantısında, TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu’nun, Kurul’da özel sektör meslek kuruluşlarının temsilcisinin yokluğundan, bürokratik yapıdan şikâyet etmesi, TOBB temsilcisinin katılmasını istemesi geç kalmış bir çıkıştı. TÜSİAD bu eksikliği iki yıl önce vurgulamıştı. Ayrıca, yarı resmi TOBB, Anadolu tacirini temsil eder, ama enerji yatırımcısını temsil edemez. EPDK Başkanı Günay’ın bir özel görüşmemizde açıkladığı, “özel sektör temsilcisi, tek yanlı hareketle uyumlu çalışmayı bozar” görüşüne de katılmıyoruz. Bizce Kurul, tek tip görüşün değil, çoklu görüşlerin ve tartışmanın arenası olabilmeli.
Hükümet’in elinde bir fırsat artı kendi yarattığı bir olanak vardı. Enerjide özel sermaye yatırımcısının önünde sınav kazanabilir, Enerji Bakanlığı’nın internet sitesindeki “başarısız” yazgısını, belki değiştirebilirdi. Kurul’a atanacak 4 üyenin 4’ü de bürokrat ve akademisyen olmamalı, özel sektörden gelen, yatırım yapmayı bilen, elini taşın altına sokmuş, deneyim kazanmış, fiilen elektrik, doğalgaz, petrol ve LPG piyasalarının temsilcilerinden seçilmeli idi. Oysa, kura ile ayrılan iki üyenin yerine, TETAŞ’tan ve TEDAŞ’tan bürokrat geliyor. Birinin özel sektör deneyimi olsa de, enerji özel sektöründen değil. Eklenecek diğer iki üye de herhalde farklı olmayacak!