19 Ağustos 2004
Çatışan Transtrakya’lar ve Transanadolu ne olacak?
Prof. Dr. Mustafa Özcan ÜLTANIR
Karadeniz’deki petrol tankerlerinin, Türk boğazlarını petrol yolu yapan; can, mal ve çevre güvenliğini tehdit eden taşımacılığı ne olacak? Transtrakya bu petrolün Trakya’dan Ege’ye, Transanadolu ise Samsun-Ceyhan üzerinden Akdeniz’e taşınmasını amaçlayan projeler. Karadeniz’e gelen petrolün Ege’ye ve Akdeniz’e taşınması için özel sektörce geliştirilen Transtrakya ve Transanadolu projeleri, Bakü-Tiflis-Ceyhan’a rakip projeler mi? Hayır. Dış politika ve enerji duayeni, Bakü-Tiflis-Ceyhan projesinin yaratıcısı, 9’uncu Cumhurbaşkanımız Demirel’e göre, “Rusya, Kafkaslar, Hazar ve Orta Asya’dan çıkacak petrolün dünya piyasalarına ulaştırılması için çoklu hatlara ihtiyaç var, bunlar yoluna konulmuş olan Bakü-Tiflis-Ceyhan’ı engellemezler”.
11 Mart’ta, “Karadeniz-Saros Trakya Petrol Boru Hattı” diye, Kıyıköy’den İbrikbaba’ya uzanacak, Thrace Development Company’nin Transtrakya Projesi’ni tanıtmıştık. 14 ay önce başvurusu yapılan, gerekli işlemleri tamamlanan, 24 Mart’ta Bakanlar Kurulu’na sunulan bu proje hâlâ bekliyor. Makalemizden 10 gün sonra, “Boğazı kurtaracak senaryo” diye bir gazetede Zonguldak-İzmit (TÜPRAŞ) boru hattı tasarımı yer aldı, ama TÜPRAŞ çıkmazı ile unutuldu. Birinci Transtrakya Projesi bekletilirken, iki ay önce 20 Haziran tarihli Resmî Gazete’de, Anadolu İnşaat Makine Sanayi ve Dış Ticaret A.Ş.’nin yine Kıyıköy-İbrikbaba arasında inşa etmek istediği boru hattı, İkinci Transtrakya Projesi, Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nce ilan olunuyordu. Çakışan ve de çatışan iki Transtrakya projesi hakkaniyetle nasıl sonuçlandırılacak?
25 Mart Perşembe günü, Trakya-Marmara sayfası ile yayınlandığı için Trakyalıların ilgisini çeken gazetemizin Perşembe Rotası ekinde, makalemizden alıntıyla oluşturulmuş bir haber vardı. “Boğazları bu proje kurtaracak” haberini gören Trakyalılar, “Saros Körfezi’ni yaşatalım” diye Transtrakya karşıtı kampanya başlatmışlar, Saros’daki 144 çeşit balıktan, üç tür havadan söz ederek, gelecekte turizm de olabilir diye tepki ortaya koymuşlar, “Saros Severler” adlı internet sitesi oluşturmuşlar. Ancak, “Saros bakir kalsın” demenin teknolojik ve ekonomik anlamı yok. Thrace Development Company yetkilileri, çevrede Dünya Bankası’nın, deprem riskinde Kaliforniya standartlarının esas alınacağını söylüyorlar. İkinci Transtrakya’nın sahibi ve Anadolu İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Okan Tapan ise, “Projesi’nin bitiş noktası değişebilir” demiş. İşadamı Okan Tapan’ın sanatçı Ajda Pekkan ile arkadaşlığı nedeniyle, İkinci Transtrakya Projesi basına magazin konusu gibi yansıdı.
Birinci Transtrakya Projesi Bakanlar Kurulu’nda bekleyedursun, tirajı yüksek bir gazete “Bir zamanlar çevreciydi” diye eleştirdiği Tapan’ın, projesini Başbakan Erdoğan’a sunup onayını aldığını yazdı. Thrace Development Company yetkilileri, ikinci projenin kopya olduğunu, Başbakan’ın uluorta biçimde onayına ihtimal vermediklerini açıkladılar ve yasaya göre şu anda ele alınmasının olanaksızlığını vurguladılar. Türk, Amerikan ve Kazak işadamlarının ortak olduğu ilk Transtrakya projesini, Rusların önce desteklediği, sonra desteklemedikleri basına yansımıştı. Rusya Devlet Başkanı Putin’in Eylül’deki Ankara ziyareti gündeminde, boğazları bypass edecek Transtrakya ve Transanadolu projeleri var. Samsun-Ceyhan hattı ile Transanadolu, Çalık Enerji’nin geliştirdiği bir proje. Ruslardan başka, yine Kazakların sıcak baktığı bu projeye, petrol şirketlerinin ilgisi de çok. Transtrakya 600 milyon, Transanadolu bir milyar dolar yatırım gerektiriyor ve Thrace Development ile Çalık’ın finansmanı hazır.
Hatların yıllık taşıma kapasitesi; Transtrakya’da 60, Transanadolu’da 55 iken, Bakü-Tiflis-Ceyhan’da 50 milyon ton. 2010’da Rus petrolü hariç, Orta Asya’dan petrol ihracı 290 milyon tona ulaşacak. Bakü-Tiflis-Ceyhan tek başına yetmez. Bu hatlar yapılmazsa, 5-6 yıl içinde 100 milyon ton petrol boğazları tehdit edebilir. Bütün hatları dolduracak petrol bu coğrafyadan çıkacak, ekonomik fizibiliteleri uygun hatlar gerçekleşecek. Önemli olan petrolü pazara taşımak. Enerji ve Dışişleri Bakanlıklarımız bu konuda hızlı değil. Herhalde, Transtrakya ve Transanadolu olmasın da, Türkiye’ye kaybettirecek Costanza-Trieste, Burgaz-Alexandropolis, Burgaz-Vlore gibi Karadeniz çıkışlı diğer hatlar olsun istenmez! Acaba, beş aydır Bakanlar Kurulu’nda bekleyen birinci proje niçin daha karara bağlanamadı? Şirketler şeffaf, adil ve hızlı kararlar bekliyor…